اسطوره‌سنجی در پنج نمایش‌نامۀ منتخب از نغمه ثمینی براساس روش ژیلبر دوران

این پژوهش به بررسی پنج نمایش‌نامۀ منتخب از میان آثار مشهور نغمه ثمینی براساس اسطوره‏سنجی ژیلبر دوران می‏پردازد. این روش حدود سال‏های 1370 برای نخستین‏بار از سوی دوران ارائه و وارد عرصة نقدهای نو شد. در این نظریه و روش به‏طور هم‌زمان متن و فرامتن‏هایی مانند زندگی‏نامۀ نویسنده و محیط اجتماعی او اهمیت می‏یابند. اسطوره‏سنجی نقدی بینارشته‏ای است و فرایند و روش آن را می‏توان به سه مرحلة: نمادسنجی، روان‏سنجی و اسطوره‏سنجی تقسیم کرد. از دیدگاه ژیلبر دوران، بین همة آثار تألیفی یک نویسنده رابطه‏ای وجود دارد که با بررسی آن‏ها می‏توان به اسطورۀ شخصی ذهن پدیدآورندۀ اثر دست یافت. نغمه ثمینی نمایش‌نامه‏نویس معاصر ایرانی ا‏ست که نمایش‌نامه‏هایش به سبب علاقۀ او به اسطوره‏، کهن‏الگو و تاریخ شایستگی بررسی و نقد از منظر فرایند اسطوره‏سنجی دوران را دارد. در این تحقیق، پنج نمایش‌نامه و دو کتاب پژوهشی ثمینی انتخاب، مطالعه و تحلیل شده است. در مرحلۀ نخست، یعنی مرحلۀ نمادسنجی که بر متن تکیه دارد، ابتدا آثارِ منتخب مطالعه شده سپس نمادها، شخصیت‏ها و کنش‏های کهن‏الگویی نقد و تحلیل شده‏اند تا نخستین مرحلۀ اسطوره‏سنجیِ دوران انجام پذیرد. سپس با بررسی زندگی‏نامۀ نویسنده به وسیلۀ طرح پرسش‏هایی از او و محیط اجتماعی که در آن زاده و بزرگ شده است مرحلۀ دوم، یعنی روان‏سنجی که بر فرامتن تکیه دارد، انجام می‏پذیرد. در پایان نیز، با تحلیل کلی دربارة مراحل قبلی و جمع‏بندی نتایج به‏دست‌آمده مرحلۀ نهایی، یعنی اسطوره‏سنجی آثار، انجام می‏شود تا اسطورۀ شخصی ذهن نویسنده و سپس اسطورۀ جمعی اندیشۀ او به‏دست آید. این پژوهش از طریق مطالعۀ کتابخانه‏‏ای و با شیوۀ تحلیلی‌ـ توصیفی آثار را بررسی می‌کند. نتیجه نشان می‏دهد دغدغه‏های ذهنی نغمه ثمینی بیشتر شامل مسائلی مربوط به زنان و جنگ است. اسطورة شخصی ایشان هم شهرزاد و روایت‏گری او برای نجات‏بخشی است که در نگاهی جمعی به اسطوره‏سازی از دیگر زنان گسترش می‏یابد.